- Chào anh Phan Bảo Long, gần đây trên TikTok chúng tôi thấy anh liên tục cảnh báo mọi người về thuốc giảm cân. Loại thuốc này chia thành những dạng nào, và chúng hoạt động dựa trên cơ chế ra sao mà được các nhà bán hàng quảng cáo những tác dụng thần thánh như vậy?

Nhiều chị em đang bị ám ảnh về cân nặng, ám ảnh về mỡ thừa nên đã tìm mọi cách để giảm béo, trong đó có việc sử dụng thuốc giảm cân bất chấp khuyến cáo.

Trên thị trường có rất nhiều loại thuốc giảm cân với nhiều hình dáng và chất liệu khác nhau, từ dạng viên, dạng bột pha nước uống, dạng dán, dạng xịt… Họ quảng cáo 1 tuần giảm 1-2 cân, 1 viên giảm 1 cân hay không giảm thì hoàn tiền. Thuốc giảm cân tác động trực tiếp vào hệ tiêu hóa và những bộ phận có khả năng tích trữ mỡ lớn, khiến người dùng giảm hấp thụ dinh dưỡng, chán ăn, thậm chí ngừng ăn. Vì vậy, thành phần của thuốc giảm cân chủ yếu là những chất làm mất nước, chất ức chế sinh nhiệt, tăng chuyển hóa, sử dụng năng lượng.

Những chất này tác động vào tuyến giáp, làm tăng tiết rất nhiều hormone T3 và T4.

Các hormone tuyến giáp tác động lên toàn bộ các tổ chức của cơ thể và các con đường chuyển hóa chính (chuyển hóa glucid, protid, lipid). Những hormone này rất cần thiết cho sự tăng trưởng, đặc biệt xương và hệ thần kinh trung ương.

Làm tăng cung lượng tim, ảnh hưởng đến sự co bóp của ruột. 

Có vai trò quan trọng trong quá trình sinh nhiệt lượng, làm tăng nhiệt lượng bằng cách tăng tiêu thụ oxy. 

Kích thích sự tổng hợp lipid, nhất là sự huy động và thoái biến lipid. 

Chuyển hóa glucid: ở nồng độ thấp, chúng làm tăng sự tạo glycogen tại gan và cơ, ở nồng độ cao, chúng làm tăng phân hủy glycogen. Chuyển hóa protid: ở nồng độ thấp, hormone tuyến giáp làm tăng tổng hợp protein, còn nồng độ cao, chúng làm tăng dị hóa. Chuyển hóa nước và điện giải: chủ yếu làm tăng mức lọc cầu thận 

Làm tăng chuyển hóa calci và phospho ở xương và cơ.

Hiện tại các loại thuốc giảm cân còn trộn chất tăng đào thải nước tiểu, khiến cơ thể mất nước để giảm cân.

- Xin anh cho biết những tác hại của thuốc giảm cân?

Lạm dụng thuốc giảm cân thay vì xây dựng cho mình 1 lối sống lành mạnh, 1 chế độ dinh dưỡng khoa học, rèn luyện thể thao chăm chỉ có thể gây phụ thuộc vào thuốc giảm cân. Bạn giảm được 1 lần nhưng ít lâu sau lại tăng cân (vì chế độ ăn không lành mạnh) và thế là bạn tiếp tục lao đầu vào thuốc giảm cân. Cứ thế, bạn tàn phá cơ thể mình bằng thứ chất độc hại này. Thuốc giảm cân có rất nhiều tác hại khôn lường.

Nguy cơ tim mạch

Cơ chế cốt lõi của thuốc giảm cân là ức chế sinh nhiệt để tiêu hao năng lượng trong cơ thể. Vì vậy, khi dùng thuốc giảm cân, cơ thể nóng bừng lên, huyết áp tăng, tim đập nhanh. Lạm dụng thuốc giảm cân có thể gây đánh trống ngực, huyết áp cao, thở dốc, đau tim. Thuốc giảm cân đặc biệt nguy hiểm với người bị bệnh tim, cao huyết áp hay tăng nhãn áp.

Cường giáp, ung thư tuyến giáp

Đối với tác động kích thích tuyến giáp như đã nói ở trên, dùng thuốc giảm cân lâu dài có thể gây cường giáp, thậm chí nguy hiểm hơn là ung thư tuyến giáp. Đó là về dài hạn. Còn trong ngắn hạn, do tác dụng tăng cường hoạt động tuyến giáp, thuốc giảm cân sẽ khiến những người sử dụng thấy nhiệt độ cơ thể họ tăng lên, huyết áp tăng, nhịp tim tăng, cảm thấy chóng mặt, bực bội.

Ảnh hưởng hệ thần kinh

Nhiều loại thuốc giảm cân thậm chí còn có thành phần chất kích thích, ví dụ như amphetamine hoặc các phần có gốc amphetamine. Chất này đã bị cấm dùng trong dược phẩm từ lâu vì bị xem là một dạng ma tuý. Dùng những loại thuốc có chứa amphetamine có thể gây nghiện, gây phụ thuộc vào thuốc giảm cân.

Trong nhiều loại thuốc giảm cân có thành phần chống trầm cảm, kết hợp với thành phần chất kích thích sẽ gây kích động, hồi hộp, khó chịu.

Ảnh hưởng hệ tiêu hóa

Khi đi vào cơ thể, thuốc giảm cân chống lại các chuyển hoá cơ bản của con người. Những chuyển hoá này giúp cho cơ thể ổn định, vì vậy thuốc giảm cân sẽ làm con người mất cân bằng. Các cơ quan chuyển hoá thuốc giảm cân đều bị ảnh hưởng. Đào thải nước tiểu quá lớn ảnh hưởng đến thận.

Không thể không kể đến tác dụng phụ như mất vị giác, đau dạ dày, viêm loét dạ dày, chướng bụng, co thắt dạ dày vì thuốc giảm cân ngăn ngừa hoàn toàn hoặc hạn chế tối đa việc hấp thụ chất béo, đảo lộn cân bằng sinh học, thay đổi quá trình tiêu hóa. Đã có những người ăn viên socola giảm cân đang bán tràn lan trên TikTok, chỉ trong 1-2 ngày đầu thấy ngay tác dụng phụ của nó: ói mửa, choáng váng, mất ngủ, nứt nẻ môi vì mất nước.

- Anh bị nhiều người bán thuốc giảm cân doạ kiện cáo, bắt gỡ video bóc phốt họ trên TikTok?

Đúng vậy, đã có người nhắn tin tố cáo tôi sử dụng hình ảnh mà không xin phép và bắt tôi gỡ video lật tẩy họ trong thời hạn 24 giờ. Tôi nói luôn: tôi sẽ không gỡ, vì sức khoẻ người Việt Nam. Tôi cũng nhắn nhủ họ rằng: hãy đi học một lớp đạo đức kinh doanh trước khi bán hàng.

- Đai nịt bụng cũng đang bán tràn lan trên các trang mạng xã hội. Xin anh cho biết cơ chế và tác hại của sản phẩm được chị em quảng cáo là giúp giảm mỡ bụng?

Vào thời Trung cổ, phụ nữ phương Tây dùng đai nịt bụng để tôn dáng. Trong y khoa, đai nịt bụng dùng để định hình, cố định cột sống. Còn loại đai mà phụ nữ hay đeo để giảm mỡ được gọi là đai latex, nó hoàn toàn khác với đai y khoa.

Đa phần những người bán đai latex sẽ hướng dẫn bạn 3 giai đoạn: giai đoạn 1 là siết cho 2 nhóm cơ bụng gần nhau để thắt eo, giai đoạn 2 là đốt mỡ (đeo latex song song với squat và plank), giai đoạn 3 là xử lý mỡ thừa lâu dài. Người ta lợi dụng đai latex để quảng cáo giảm mỡ, nhưng thực ra nó chỉ bó thắt phần eo, chèn ép dạ dày, chèn ép các cơ quan nội tạng ở vùng bụng bằng một lực rất lớn, từ đó định hình lại vùng bụng thon gọn hơn chứ không hề giảm mỡ.

Nếu đeo đai trong thời gian dài, nó sẽ ảnh hưởng đến cấu trúc xương và các cơ quan nội tạng của người dùng. Phổi bị siết chặt, thể tích khoang bụng bị thu hẹp khiến người dùng mau xuống sức khi vận động. Thận, gan, lá lách dễ bị tổn thương.

Lúc đeo đai, dạ dày phải chịu 1 lực chèn ép quá lớn khiến nó bị thu nhỏ lại khiến chị em ăn nhanh no hơn, từ đó ăn ít đi, lâu dài sẽ giảm cân nhưng giảm toàn bộ cơ thể chứ không chỉ giảm mỗi phần eo như chị em lầm tưởng. Nghiêm trọng hơn thế, việc o ép dạ dày gây ra nhiều tác động rất xấu đến dạ dày. Đai nịt có thể khiến đồ ăn trào ngược lên thực quản, axit trào ngược gây ợ nóng, ợ chua, đầy bụng, chướng khí.

- Theo tôi được biết, phụ nữ sau sinh có thể dùng đai nịt để hỗ trợ định hình lại cấu trúc xương. Xin anh chia sẻ thêm về điều này!

Phụ nữ sau sinh có thể dùng đai nịt để bổ trợ cho cột sống, đỡ đau lưng, nhưng tuyệt đối không được sử dụng lâu dài. Đối với phụ nữ sinh mổ thì càng nguy hiểm, đai nịt khiến vết mổ lâu lành. Bởi sau ca mổ, tử cung thường co hồi kém hơn so với sinh thường, việc sử dụng đai latex khiến cơ yếu đi, dẫn đến tăng nguy cơ chảy máu sau sinh.

Các bạn bán đai latex vào comment trong video của tôi trên TikTok, hỏi ngược lại rằng tại sao bác sĩ cho đeo. Các bạn đừng nhầm lẫn giữa đai định hình và đai latex. Đai định hình rất đơn giản, chỉ cần kéo sang rồi gài vào, nó phù hợp với cái bụng. Chỉ những người có vấn đề về cột sống mới đeo đai, đeo để định hình lại cơ dựng sống, cột sống. Bác sĩ vẫn khuyên bệnh nhân phải kết hợp tập thể dục thể thao để sau một thời gian tháo đai thì cột sống trở lại trạng thái khỏe như ban đầu. Đừng nhầm lẫn, khi các bạn không chơi thể thao mà đeo đai latex sẽ làm cơ yếu đi, bởi latex gánh hết rồi, cơ bắp không cần kích hoạt.

Đối với phụ nữ sau khi sinh nở, vì cơ lưng của họ phải chịu lực lớn trong 1 thời gian dài nên họ mới cần đeo đai để định hình lại cột sống. Nhưng cần nhấn mạnh, bác sĩ vẫn khuyên phải ăn uống lành mạnh và có 1 chế độ tập luyện hợp lý. Các bạn đừng hòa chung 2 cái này lại với nhau, "lập lờ đánh lận con đen", lấy tác dụng của đai định hình để quảng cáo latex.

- Vì sao thuốc giảm cân, đai nịt bụng và kẹo tan mỡ tràn ngập thị trường và người bán những sản phẩm này tha hồ tung hoành trên các mạng xã hội, đặc biệt là TikTok, mặc dù cơ quan báo đài và nhiều VĐV, HLV liên tục cảnh báo?

Vì họ đánh vào tầm hiểu biết rất thấp của nhiều người về y khoa, giảm cân giảm mỡ. Nhiều người lười nhưng lại muốn giảm cân nhanh nên tìm đến thuốc giảm cân. Họ không biết rằng chỉ cần kiểm soát chế độ ăn và tăng cường vận động là sẽ giảm mỡ. Rất đơn giản.

Chỉ có những sản phẩm được ghi rõ "Hỗ trợ quá trình giảm cân" mới là sản phẩm đáng tin dùng, ví dụ hỗ trợ quá trình tăng chuyển hoá, tăng sử dụng năng lượng, như carnitine. Tôi nghĩ tất cả thuốc giảm cân trên thị trường đều không có 1 cơ sở hay bằng chứng khoa học nào một cách nghiêm túc. Thực ra họ chẳng thí nghiệm gì đâu, tất cả sản phẩm giảm cân đều không có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Nếu có, ví dụ Made in Canada, Made in USA cũng chưa ai vào cuộc để kiểm soát xem có đúng hay không, tất cả giấy phép liệu có được kiểm chứng và được công bố hay không vì thuốc giảm cân đều được bán theo hình thức đa cấp.

Những người bán sản phẩm giảm cân theo hình thức đa cấp hiện nay hoạt động rất tinh vi, họ đi theo chiến lược tách lẻ, chia nhỏ ra bán, bán nhiều không được thì bán 5 viên, 10 viên. Bao bì sản phẩm toàn tiếng nước ngoài.

- Là 1 VĐV, HLV kiêm giảng viên y khoa, đứng trước thực trạng này, anh đã có hành động gì? Dự định của anh trong tương lai, ví dụ như đẩy mạnh viết bài, quay video clip phân tích để mọi người có nhận thức đúng đắn về các sản phẩm giảm cân?

Tôi vẫn đang đẩy mạnh những việc đó, bị TikTok bóp tương tác tôi vẫn làm. Việc buôn bán sản phẩm giảm cân tràn lan đang ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của mọi người.

Hãy học tập Nhật Bản, một đất nước với những người có chế độ ăn healthy, tập luyện thể dục thể thao thường xuyên. Kết hợp 2 điều đó, Nhật Bản trở thành đất nước có người dân sống thọ hàng đầu thế giới. So sánh Nhật Bản với Mỹ, ta thấy ngay sự khác biệt. Người dân Mỹ ăn quá nhiều fast food nên tỷ lệ béo phì tăng theo chiều thẳng đứng. Tỷ lệ béo phì ở Việt Nam cũng đang tăng rất nhanh, vì fast food, vì trà sữa...

HOÀNG ANH - THIẾT KẾ: RIVERSIDE