Sau khi giải nghệ, Shaquille O'Neal đã trở thành một nhà phân tích bóng rổ. Công việc này đã trao cho O'Neal cơ hội được phát biểu trên truyền hình với tần suất dày đặc. Lần lượt các bigman tại NBA bị huyền thoại của Lakers gọi tên và đưa ra những nhận xét mang tính châm chọc. Những nguyên nhân nào đã tạo nên sự cay nghiệt của nhân vật nổi tiếng là vui tính này?

I. Sự khắc nghiệt của NBA thập niên 90

1. Môi trường thi đấu máu lửa, không nhân nhượng

Khi trở thành một tân binh tại NBA, Shaquille O'Neal ngay lập tức đóng vai trò ngôi sao tại Orlando Magic. Điều này đã khiến ông phải đối đầu với các trung phong của đối phương, trong đó có những thần tượng thuở nhỏ như Patrick Ewing hay Hakeem Olajuwon. Lối thi đấu rắn và nhiều va chạm của thập niên 90 cũng như của chính bản thân Shaq đã hằn sâu vào tiềm thức của ông về cách chơi không nhân nhượng, đặc biệt là đối thủ ở cùng vị trí.

Bên cạnh đó, Shaquille O'Neal tin rằng chính những sự cay nghiệt sẽ tạo nên động lực rất lớn để phấn đấu. "Khi Kareem Abdul-Jabbar trao cho tôi những chỉ trích mang tính xây dựng, tôi đã chiêm nghiệm và lấy đó làm động lực nâng tầm khả năng thi đấu", O'Neal chia sẻ. Với lối thi đấu dũng mãnh và quyết liệt, Shaq đã có phát biểu rằng từ khi còn là một tân binh: "Đừng quan tâm đến đối thủ là ai, cứ ra sân và chiến thôi!"

Các trung phong ở thời điểm đó tin rằng Shaquille O'Neal đã quá cao ngạo với câu nói trên. Họ đều tôn trọng tài năng hiếm có của O'Neal, nhưng cũng tìm cách để "cho O'Neal một bài học". Điều này đã diễn ra ở trận All-Star 1994, khi các bigman miền Tây đã chơi rắn và phối hợp nhằm hạ bệ O'Neal trẻ tuổi. 2/12 là hiệu suất của Shaquille O'Neal ở trận đấu này vì ông không thể lấn lướt được chiến thuật double team của David Robinson và Hakeem Olajuwon.

2. Sự thù địch đối với David Robinson

Dù có cùng chiều cao 2m16 và thi đấu cùng vị trí, David Robinson và Shaquille O'Neal là hai cá tính trái ngược hoàn toàn. Robinson mang sự nghiêm túc và lạnh lùng của một quân nhân, O'Neal lại hoạt bát hơn và có phần cợt nhả. Khi Shaq vừa đặt chân vào NBA, "đô đốc" Robinson đã là một siêu sao và là đối trọng duy nhất có thể cản phá được Shaq. Ở trận All-Star 1994, Shaquille O'Neal tin rằng Robinson chính là người đã đề xuất ý tưởng double-team để hạ bệ ông.

Sự việc giữa cả hai lên đến đỉnh điểm vào năm 1994, khi O'Neal và Robinson dẫn đầu danh sách ghi điểm tại NBA. Sau 81 trận đấu của mùa giải 1993-94, Shaquille O'Neal tạo được cách biệt 33 điểm trước trung phong của Spurs và gần như sẽ là chủ nhân của danh hiệu vua ghi điểm. Điều O'Neal không ngờ tới đã xảy ra. Các cầu thủ Spurs thay phiên nhau chuyền bóng cho David Robinson ở trận đấu cuối cùng. "Đô đốc" đã kết thúc trận đấu thủ tục (không ảnh hưởng đến Playoffs) với 71 điểm và vượt mặt O'Neal để trở thành vua ghi điểm.

Trải qua sự khốc liệt (và có phần ti tiện) của NBA thập niên 90, Shaquille O'Neal hiểu rằng bản thân là chìa khóa duy nhất dẫn đến thành công. Những lời nói và yếu tố khách quan chỉ nên được nhìn nhận như nguồn động lực được chuyển hóa từ sự tức giận, không nên vì những điều này mà làm chậm đi bước tiến của bản thân. "Người duy nhất có thể tạo động lực cho bạn chính là bản thân bạn đấy", Shaq chia sẻ. Chỉ hai mùa giải sau đó, Shaquille O'Neal đã thống trị vị trí trung phong tại NBA trong khi Robinson trở nên lép vế hơn rất nhiều.

II. Cách tạo động lực và ám ảnh về tư tưởng vô địch

1. Sự cạnh tranh về danh xưng "Superman"

Shaquille O'Neal có rất nhiều nickname, nhưng biệt danh mà ông yêu thích nhất là "Superman"(siêu nhân). Sau khi rời Lakers, O'Neal vẫn là một thế lực hủy diệt ở khu vực dưới rổ. Tưởng chừng sẽ rất khó để ai đó đủ lấn lướt để cạnh tranh được biệt danh này cùng Shaq, điều đó đã thực sự xảy ra khi NBA chứng kiến Dwight Howard tung hoành với lối chơi cơ bắp.

Shaquille O'Neal và Dwight Howard có rất nhiều điểm chung như đội bóng đã lựa chọn họ tại kỳ Draft, sự dũng mãnh hiếm có, xích mích với cùng 1 HLV hay rời Magic để đến Lakers. "Sẽ không bao giờ có một ai khác giống như Shaq", Howard trẻ tuổi rất tôn trọng người đàn anh. Ở cuộc thi Slam Dunk 2008, Howard đã đeo chiếc khăn choàng siêu nhân để bày tỏ sự kính trọng đối với Shaquille O'Neal, người đã bở lỡ kỳ All-Star năm đó.

Tuy nhiên hành động của Howard đã mang lại tác dụng ngược, khi người hâm mộ bắt đầu gọi trung phong cao 2m08 là siêu nhân. Shaquille O'Neal đã rất bực tức khi nickname ưa thích của ông thuộc về một người khác. Sự cay nghiệt của O'Neal dành cho Howard ngày một tăng lên vì Howard trở thành trung phong số một NBA còn ông thì bước vào giai đoạn cuối của sự nghiệp.

Dù Dwight Howard nhiều lần bày tỏ ý muốn Shaq trở thành HLV cá nhân, những gì anh nhận lại là những lời cay nghiệt của người tiền bối kể cả sau khi ông giải nghệ. Tuy nhiên, Shaquill O'Neal cho rằng đó sự sỉ vả chỉ là cách ông tạo động lực cho Howard: "Tôi yêu mến Dwight và nhìn thấy tiềm năng của cậu ấy. Mong rằng cậu ấy sẽ phát điên trước lời nói của tôi". Dù cách "thương cho roi cho vọt" này có vẻ hiệu quả ở thời đại 1990 của O'Neal, tuy nhiên cách tiếp cận trên có vẻ chưa phù hợp với giai đoạn hiện đại khi cần thủ đã thân thiện với nhau hơn.

2. Ám ảnh về tư tưởng vô địch

Theo Shaquille O'Neal, danh xưng "Superman" phải thuộc về một nhà vô địch. Chính vì thế mà ông cho rằng Dwight Howard hay bất kỳ bigman nào chưa đạt đỉnh vinh quang đều không xứng đáng với cái tên siêu nhân. Chưa dừng lại ở đó, theo quy chuẩn của Shaq thì một cầu thủ phải tự dẫn dắt đội bóng đến với vinh quang mới là nhà vô địch xứng đáng, không phải với vai trò cầu thủ dự bị.

Chính vì tư tưởng cực đoan này mà Shaq đã phủ nhận những thành tích cá nhân của các bigman hàng đầu tại NBA. Shaquille O'Neal không công nhận Howard vì anh không đạt được những thành tựu như ông, dù có chung một hành trình ở Magic và Lakers. Deandre Jordan bị O'Neal cho rằng anh "hưởng fame" từ các đồng đội nổi tiếng, trong khi Rudy Gobert bị chỉ trích kịch liệt dù đã có 3 danh hiệu phòng ngự.

Trước khi các bigman của NBA hiện tại bị áp đặt bởi tư tưởng vô địch của O'Neal, huyền thoại Charles Barkley phải chịu đựng trò đùa từ người đồng nghiệp này. "Anh có 4 nhẫn như tôi không?" là thứ vũ khí mà Shaquille O'Neal thường xuyên sử dụng để chống đỡ lập luận của Barkley. Cũng chính câu nói này là quy chuẩn của Shaq lên trung phong, mỗi khi có ai đó khen ngợi một bigman NBA hiện tại.

Kết

Dù mang quy chuẩn khá vô lý và cách truyền cảm hứng gay gắt, Shaquille O'Neal vẫn giữ chữ tín khi có ai đó vượt qua được những giới hạn mà ông đặt ra. Giannis Antetokounmpo với chức vô địch NBA 2021 đã nhận được sự tôn trọng tối đa từ O'Neal, khi ông trao danh hiệu "Superman" cho Giannis một cách tự hào. Nếu Rudy Gobert và các bigman xuất sắc khác vô địch NBA với tư cách của người dẫn đầu, họ cũng sẽ có được sự công nhận tuyệt đối từ huyền thoại của Lakers.

Quang Nhật