Thánh địa Wembley ngày 12/7/2021 (theo giờ địa phương) đã có thể là chứng nhân cho đêm vĩ đại nhất trong lịch sử hiện đại của bóng đá Anh. Lẽ ra, mọi thứ đã có thể kết thúc trong 90 phút với chiến thắng cho tuyển Anh.

Người Pháp có câu: "Với một chữ nếu, người ta có thể nhét cả Paris vào một cái chai". Nếu thuyền trưởng tuyển Anh không quá bảo thủ như thế, vinh quang đã ở lại Wembley và không cần phải kéo dài thêm đến loạt đấu luân lưu định mệnh.

Tuyển Anh đi từ thiên đàng...

Đối với Southgate, lần đầu tiên ĐT Anh góp mặt trong một trận chung kết lớn kể từ World Cup 1966 rõ ràng là chưa đủ. Chẳng có lý do gì để bào chữa cả, khi việc kéo dài trận đấu tới loạt sút 11 mét thực chất chỉ là hệ quả từ thực tế phũ phàng là tuyển Anh đã quá thận trọng, quá chậm chạp trong việc thay đổi và co mình lại chịu đấm khi Italy gia tăng sức ép trong hiệp hai.

Xuyên suốt giải đấu, khả năng kiểm soát trận đấu là cách tuyển Anh đã làm rất tốt trong mọi cuộc chiến trước. Cách chơi của "Tam sư" trông có vẻ nhàm chán, nhưng đó là cách tốt nhất để họ ghìm chân đối thủ sau khi có lợi thế bằng việc luân chuyển quả bóng và tạo ra sức ép vừa đủ để giảm áp lực phòng ngự.

Southgate muốn các cầu thủ của mình viết nên lịch sử của chính họ và tạo ra những khoảnh khắc mang tính biểu tượng cho một thế hệ mới và họ phần nào đã làm được điều đó. Tuy nhiên, niềm tự hào ấy không thể che lấp đi sự khó hiểu rằng Italy mới là những người chơi bóng thoải mái hơn trong suốt 120 phút, dù tuyển Anh mở tỷ số ngay từ phút thứ hai của trận đấu.

Tất cả đều cảm thấy gợi nhớ một cách kỳ lạ về thất bại lớn đầu tiên dưới triều đại của HLV Southgate, khi người Anh gục ngã trong hiệp phụ trước Croatia ở bán kết World Cup 2018. "Tam sư" cũng khởi động trận đấu một cách vũ bão, dẫn trước từ sớm, thu toàn bộ đội hình lùi về rất sâu và tập trung phòng ngự để rồi nhận ra sự thật họ đã đánh mất hoàn toàn quyền kiểm soát trận đấu.

Khoảng thời gian sau giờ nghỉ, tuyển Anh không cầm nổi bóng, bị ghim lại trong vòng cấm của chính mình, cố gắng làm mọi thứ để bảo toàn tỷ số nhưng thủng lưới ở phút 68 (ở trận chung kết với Italy là phút 67) và không bao giờ có thể gượng dậy.

Nói một cách công tâm, 45 phút đầu tiên là thế trận hoàn hảo nhất mà tuyển Anh có thể tạo ra khi họ bịt kín mọi không gian chơi bóng quen thuộc từ 2/3 sân đối phương của Italy. HLV Gareth Southgate "đọc vị" người đồng nghiệp bên kia chiến tuyến rất tốt, khi tạo ra ít nhất 3 lớp phòng ngự để liên tiếp cắt bóng và bẻ gãy mọi đợt lên bóng từ trung lộ của đoàn quân áo xanh.

Nhìn từ nửa đầu hiệp một trận chung kết Euro 2020, bất kỳ ai cũng sẽ nghĩ đến một chiến thắng cho người Anh. Đó là một thực tế hiển nhiên bởi không dễ để HLV Roberto Mancini có thể thay đổi toàn bộ phương án tấn công của Italy, nhất là trong trận đấu với đối thủ lớn như tuyển Anh. Áp lực phải tìm kiếm bàn thắng cùng với nỗi lo khoảng trống sau lưng sẽ bị những ngòi nổ như Mount, Sterling hay Kane khai thác khiến Italy rơi vào một trạng thái "rối như tơ vò".

... tới Địa ngục trần gian

Nhưng rồi trớ trêu thay, tự tay ông Southgate lại "giải quyết" hết mọi áp lực cho HLV Mancini. Sau giờ nghỉ, Southgate như chỉ đạo tuyển Anh ngừng chơi bóng vậy. Họ sẵn sàng nhường quả bóng cho tuyển Italy muốn gì làm nấy, còn tuyển Anh sẽ "cắm trại" trong khu vực riêng của họ.

Điển hình chính là Harry Maguire, một trung vệ có khả năng chơi chân rất tốt và luôn có xu hướng chuyền bóng tiến về phía trước, trở thành một người dường như lúc nào cũng muốn lao vào phá quả bóng lên khán đài.

Italy không thể từ chối "món quà" này của Southgate và họ liên tục đấm thẳng mặt khung thành của Pickford một cách không thương tiếc. Lorenzo Insigne và Federico Chiesa đều có những cú sút chìm. Các trung vệ Italy sẵn sàng tiến lên quá vạch giữa sân một cách đầy đe dọa. Jorginho thoải mái điều khiển quả bóng và kiểm soát trận đấu như thể anh là một tay nắm cửa.

Sau đó, với 23 phút còn lại, Marco Verratti đánh bại Mason Mount, Bonucci là người phản ứng đầu tiên và đột nhiên trận đấu trở lại vạch xuất phát. Người Anh đã cố gắng chế ngự nhịp độ tấn công vũ bão của Italy (phần nào đó rất thành công trong 45 phút đầu tiên). Nhưng vô tình làm sao, việc họ lùi về tử thủ như vậy trao cho đối thủ nhiều cơ hội hơn. Italy thích nhất là được cầm bóng hoạt động bên phần sân đối thủ.

Trước đêm định mệnh này, tuyển Anh đã phần nào lộ diện là một đối thủ rất khó chịu và có rất nhiều bài đánh theo kiểu "tập kích" ngay cả khi họ không có phong độ tốt nhất nhờ bộ đôi Kane và Sterling.

Tiền đạo của Manchester City là cầu thủ xuất sắc nhất của Tam sư suốt kỳ Euro, trong khi trung phong của Tottenham Hotspur đã tìm được phong độ từ vòng knockout. Nhưng trước tuyển Italy, họ lại trở nên bất lực trước phong độ chói sáng của Bonucci và Giorgio Chiellini.

Mỗi khi Sterling băng xuống, nhận bóng và chạy chỗ, Bonucci đã ở ngay trước mặt và cản đường anh tới khung thành. Kane, tiền đạo với khả năng lùi sâu và kiến thiết hay nhất giải đấu, không thể có nổi một cú sút trúng đích.

Chiellini và Bonucci vốn đã chơi xuất sắc trước Tây Ban Nha nhưng chỉ 5 ngày sau, trước những ngòi nổ còn nguy hiểm hơn, họ đã lên một tầm cao mới về khả năng kiểm soát toàn diện.

HLV Southgate cho thấy bản thân ông đích thực là một HLV tầm trung, không có bài vở rõ ràng. Nhà cầm quân sinh năm 1970 luôn có tư tưởng cầu hoà, ăn chắc, bảo thủ một cách đáng sợ. Tuyển Italy sa sút thể lực thấy rõ trong hiệp phụ nhưng Southgate vẫn giữ khư khư những nhân tố đột biến trên ghế dự bị để rồi tung họ vào sân ở phút... 118.

Những quyết định của HLV Southgate về đội hình, thay người và chọn cầu thủ thực hiện loạt sút phạt đền sẽ khiến rất nhiều người Anh "mất ăn mất ngủ" trong nhiều năm tới. Tuyển Anh có thể sẽ không bao giờ còn cơ hội nào tốt hơn thế này, khi được chơi một trận chung kết tầm cỡ châu lục với khán đài đầy ắp khán giả nhà.

Thậm chí kể cả khi "Tam sư" có lọt vào trận chung kết World Cup ở Qatar vào tháng 12 năm sau, họ cũng không thể chơi bóng trong một một bầu không khí phấn khích như đêm 11/7.

Trách ai bây giờ khi Southgate và các cầu thủ đã đưa NHM đến gần với đỉnh vinh quang nhất. Nhưng, cũng vẫn là một chữ nếu, người đàn ông đá hỏng quả phạt đền 25 năm về trước, có thể dũng cảm vượt qua lằn ranh giữa một bậc "Đế vương" và "Kẻ thách thức", đoạn kết cho giấc mơ đất nước Anh đã không dang dở như vậy.

Tuấn Hoàng