"Tuần báo Tin tức Trung Quốc" đưa tin rằng bệnh trầm cảm ở trẻ em đã trở thành một căn bệnh của thời đại, và khoa Tâm thần trẻ em có rất nhiều bệnh nhân nhỏ mắc chứng trầm cảm. Trong những năm gần đây, có rất nhiều tin tức về trẻ em bị trầm cảm, nhảy khỏi các tòa nhà kết thúc cuộc đời.

Nhiều bậc phụ huynh đau lòng nhưng không khỏi hoang mang: Hồi nhỏ chúng tôi bị đánh, bị mắng tại sao không có vấn đề gì về tâm lý? Thời buổi này nuôi con khó quá! Vậy câu hỏi đặt ra là những đứa trẻ đi trước có thực sự không có vấn đề gì về tâm lý hay không?

Câu trả lời là KHÔNG HẲN! Đầu tiên, không có khái niệm hay nhận thức về các vấn đề tâm lý vào thời điểm đó. Nhiều trẻ có vấn đề tinh thần, trầm cảm nhưng không ai gọi đúng tên "căn bệnh". Đối với một số hành vi cực đoan hoặc bất thường của trẻ em, bố mẹ chỉ tóm lại trong những nguyên nhân "không nghe lời" và "không thể tưởng tượng được". Thứ hai, khi đó, thông tin chưa phát triển, đời sống người dân còn hạn chế, ít biết về con người và sự vật bên ngoài. 

Mặc dù không có số liệu để so sánh, nhưng đúng là trẻ em thời nay dễ gặp các vấn đề về tâm lý hơn trẻ em ngày xưa. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 20% trẻ em và vị thành niên có rối loạn tâm thần, 50% khởi phát ở độ tuổi 14. Trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tàn tật ở trẻ vị thành niên. Tự tử là nguyên nhân thứ ba gây ra tử vong ở lứa tuổi 15-19.

TẠI SAO VẬY?

1. Nhu cầu khác nhau

Trước đây, việc trẻ bị đánh, bị mắng là chuyện thường. Hơn nữa, sự thiếu thốn chung về vật chất khiến những nhu cầu của trẻ em trước đây tập trung vào mức thấp nhất của nhu cầu tâm lý Maslow - nhu cầu vật chất: Thức ăn và quần áo. Gia đình trước đây đông anh chị em, bố mẹ lại quá bận rộn kiếm sống nên không còn nhiều sức lực để chăm sóc con cái chứ chưa nói đến vấn đề tâm lý. Dù có một chút vấn đề về tâm lý cũng sẽ được giải tỏa trong quá trình vui chơi cùng bạn bè và làm công việc đồng áng.

Đa số trẻ em ngày nay là con một, không lo cơm ăn, áo mặc. Có năm sáu người trong một gia đình hai thế hệ vây quanh một đứa trẻ, đứa trẻ quậy phá một chút, cả nhà la mắng, chắc chắn sẽ mang lại một gánh nặng tâm lý nhất định và sự ngột ngạt cho đứa trẻ. 

Bên cạnh đó, việc phổ cập tin học đã mở rộng thêm các kênh tiếp thu kiến thức và phát triển trí tuệ cho trẻ. Chúng quan tâm nhiều hơn đến tính cách của bản thân và liệu giá trị của họ có được công nhận và tôn trọng hay không. So với những đứa trẻ trước đây, nhu cầu của chúng đã tăng lên mức trung bình và cao về nhu cầu tâm lý: Nhu cầu về lòng tự trọng, nhu cầu tự thân của Maslow.

Đáng buồn thay, cách cha mẹ và người lớn tuổi yêu thương con cái vẫn dựa trên việc đáp ứng nhu cầu vật chất và chăm lo cho cuộc sống hàng ngày của chúng.

Nhà giáo dục người Mỹ John Dewey nói: "Nếu chúng ta giáo dục trẻ em ngày nay theo cách của quá khứ, chúng ta đang tước đi tương lai của chúng". Vì vậy, khi tư duy của cha mẹ không thể bắt kịp với tốc độ phát triển của con cái, chúng sẽ trải qua sự cô đơn không được thấu hiểu và sự bơ vơ đến mức không thể nhận ra giá trị bản thân.

Wu Xieyu trong vụ án giết mẹ của Đại học Bắc Kinh từng nói rằng khi cha anh bị bệnh, anh muốn chia sẻ gánh nặng cho mẹ, nhưng được mẹ cho biết: "Nhiệm vụ duy nhất của con lúc nhỏ là học hành chăm chỉ". Người mẹ cảm thấy rằng cô ấy đang làm mọi thứ vì lợi ích của con mình, nhưng điều này chỉ làm mất đi cơ hội nhận ra giá trị bản thân của con cô ấy.

2. Những đứa trẻ không được vui chơi trong thời thơ ấu dễ bị các vấn đề về tâm thần

Giáo sư Lý Mai Cẩn nói: "Những đứa trẻ được vui chơi có xu hướng ngoan hơn và kết quả học tập tốt hơn". Nhưng trong thực tế cuộc sống, có bao nhiêu đứa trẻ dành cả ngày ở trường hoặc ở nhà trước chiếc bàn học nhỏ, hầu như không có thời gian để thư giãn.

Cách đây vài ngày, một cậu bé ở Panzhihua, Tứ Xuyên đã gọi đến số 110 chỉ để được an ủi vài lời. Cậu bé vừa khóc vừa tâm sự: Mẹ đánh con mỗi khi thấy con không học. Ngay cả khi cậu ấy đã hoàn thành tất cả bài tập về nhà, mẹ vẫn sẽ bắt con đọc sách và học suốt. Cậu bé chán nản, đau khổ, suy sụp phải cầu cứu 110: "Con muốn rời xa mẹ mãi mãi".

Những đứa trẻ bị ép buộc bởi việc học và không có chỗ để thở, rất dễ mắc các vấn đề về tâm lý. Kaikai trong chương trình tạp kỹ "Dear Little Desk" chỉ mới học lớp một và gặp nhiều vấn đề khác nhau như kém tập trung, lạc lõng và lòng tự trọng thấp. Các hoạt động ngoại khoá của Kaikai đều dồn vào việc học, và cậu ấy không còn thời gian để chơi với bạn bè cũng như không có cơ hội để giao lưu với các bạn cùng lứa tuổi.

Chỉ trong một kỳ nghỉ ngắn ngủi, mẹ cậu đã thu xếp 376 bộ giấy tờ kiểm tra cho con, đăng ký ba lớp học sở thích và khuyến khích Kaikai noi theo những đứa trẻ khác bằng cách lấy kỳ nghỉ hè của con cái họ hàng làm ví dụ.

Có rất nhiều đứa trẻ giống như Kaikai trong cuộc sống. Chúng vào trường lúc 7 giờ 30 sáng, đến 5 giờ 30 mới bắt đầu học, đến mười một, hai giờ tối mới viết bài. Thứ bảy và chủ nhật bị chiếm bởi nhiều lớp học ngoại khóa và tiếp tục học chăm chỉ. Theo cách này, mỗi ngày đều có đầy đủ các sắp xếp học tập, và sẽ mất 12 năm!

Chúng ta thường nghe mọi người phàn nàn trên mạng rằng trẻ em ngày nay mỏng manh, thủy tinh, không chịu được chút đánh, mắng. Nhưng hãy nghĩ lại, khi chúng ta còn nhỏ, chúng ta không có nhiều bài tập và bài kiểm tra như trẻ em ngày nay, và chúng ta sẽ không bị cha mẹ chỉ trích và cằn nhằn mỗi ngày. Dù có bị đánh, bị mắng, chúng ta vẫn có thời gian để đi chơi, và một khi đã bắt đầu chơi, chúng ta đã bỏ hết lo lắng về phía sau.

Giống như một câu hỏi trên Zhihu: Trước đây, trẻ con bị mắng, thậm chí bị đánh, tại sao chúng không chán nản và nhảy khỏi tòa nhà?

Hàng ngàn câu trả lời có thể được tóm tắt thành một điểm: Các em ngày xưa dù bị la mắng, đánh đòn nhưng cũng rất dễ biểu lộ tình cảm, ngoài việc học, cuộc sống của các em bao gồm giặt giũ, nấu ăn, chăm sóc em nhỏ và chạy nhảy bên ngoài... 

Đúng vậy, tuổi thơ của trẻ em cần được vui chơi, tập thể dục và tràn đầy sức sống. Chỉ những đứa trẻ có sức sống mãnh liệt hơn mới có nhiều ánh nắng trong tim.

Tuổi thơ hạnh phúc thực sự của một đứa trẻ là gì? Qian Zhiliang, Tiến sĩ Giáo dục, đã nói: "Ngủ đủ giấc để phát triển cơ thể; có rất nhiều hoạt động rực rỡ sắc màu, tự do chạy nhảy, tập thể dục tự do, quan sát vạn vật trong thiên nhiên, chơi trò chơi với bạn bè"... Kiểu sống này sẽ khiến trẻ hào hứng mỗi ngày, cảm nhận được niềm vui của cuộc sống và khơi dậy sức sống bên trong của trẻ".

Stuart Brown, MD, đã dành 42 năm theo dõi và phỏng vấn 6.000 người và nhận thấy rằng: Những đứa trẻ không được chơi tự do khi còn nhỏ sẽ gặp khó khăn hơn trong việc thích nghi với môi trường mới khi chúng lớn lên. Và những đứa trẻ được chơi tự do sẽ có các kỹ năng xã hội mạnh mẽ hơn, khả năng đối phó với áp lực hoặc khả năng giải quyết vấn đề khi chúng lớn lên.

Ngày nay, cách giáo dục con cái của nhiều bậc cha mẹ cũng giống như câu "người yêu nhất khiến ta đau nhất" trong lời bài hát! Trẻ em được sinh ra một cách thụ động, và cách chúng lớn lên cũng thụ động. Vì không có khả năng tài chính và khả năng lớn lên một mình, họ phải chấp nhận một cách thụ động mọi sự thao túng của cha mẹ đối với mình, bất kể chúng miễn cưỡng hay thậm chí là sợ hãi.

Ý định ban đầu của chúng ta chẳng phải là tạo ra một đứa trẻ khiến nó hạnh phúc sao? Nếu bạn muốn con mình hạnh phúc, thì hãy dành cho chúng tình yêu thương vô điều kiện, sự chấp nhận vô điều kiện và sự ủng hộ vô điều kiện.

Tuy nhiên, trên thực tế, hành động của một số cha mẹ khiến con cái cảm thấy rằng cha mẹ không yêu con thực sự, mà chỉ yêu khi con có học lực xuất sắc và khiến cha mẹ nở mày nở mặt. 

Con cái sẽ không bao giờ ngừng yêu thương cha mẹ của chúng dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nhưng chúng sẽ có thể ngừng yêu thương và thậm chí làm tổn thương chính mình. Một bậc cha mẹ tốt nên chuyển trọng tâm từ việc giáo dục con cái sang việc hoàn thiện bản thân. Khi bạn hoàn thiện bản thân, bạn có thể mang lại cho con cái mình một cuộc sống an toàn, hạnh phúc và lành mạnh.

Hiểu Đan