(Tổ Quốc) - Vào thời khắc Giao thừa chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, các gia đình thường chuẩn bị 2 mâm cỗ cúng trong nhà và ngoài trời để nghênh đón tài lộc, cầu bình an.
Mâm cỗ cúng Giao thừa thường gồm gà luộc, bánh chưng, mứt kẹo, trầu cau, hoa, ngũ quả, nước hoặc rượu và vàng mã (gồm bộ mũ, quần áo, giày quan và tiền vàng)... Gia chủ thường chuẩn bị mâm cỗ cúng trong nhà và ngoài trời. Mâm cúng Giao thừa ngoài trời có bình hương, hai ngọn nến, hoặc hai ngọn đèn dầu.
Lễ cúng Giao thừa được tiến hành vào giờ Chính Tý, tức đúng 12h đêm hôm 30 tháng Chạp. Khi đó, gia chủ thắp nhang, đọc văn khấn Giao thừa. Cúng xong, khi nhang gần tàn thì đốt vàng mã. Cúng ngoài sân xong thì gia chủ cúng trong nhà.
Theo quan niệm của dân gian, mỗi năm có một vị Hành khiển coi việc nhân gian, hết năm thì vị thần này bàn giao công việc cho vị thần kia, cho nên cúng tế để tiễn đưa Thần cũ, đón rước Thần mới.
Thời điểm bàn giao công việc giữa hai vị Hành khiển cùng các Phán quan (giúp việc cho quan Hành khiển) diễn ra hết sức khẩn trương, hơn nữa các vị này là các vị thần cai quản không phải riêng cho một gia đình nào đó mà là mọi công việc dưới trần gian, nên việc làm lễ "Tống cựu nghênh tân" các vị Hành khiển và Phán quan giữa năm mới và năm cũ phải được tiến hành không phải ở trong nhà mà là ở ngoài trời (sân cửa).
Có 12 vị Hành khiển, hay còn gọi là các vị thần Thời gian , mỗi vị làm một năm dưới dương gian và cứ sau 12 năm thì có sự luân phiên trở lại.
Năm Tý: Chu Vương Hành khiển, Thiên Ôn hành binh chỉ thần, Lý Tào phán quan.
Năm Sửu: Triệu Vương Hành khiển, Tam thập lục phương hành binh chi thần, khúc Tào phán quan.
Năm Dần: Ngụy Vương Hành khiển, Mộc Tinh chi thần, Tiêu Tào phán quan.
Năm Mão: Trịnh Vương Hành khiển, Thạch Tinh chi thần, Liễu Tào phán quan.
Năm Thìn: Sở Vương Hành khiển, Hỏa Tinh chi thần, Biểu Tào phán quan.
Năm Tị: Ngô Vương Hành khiển, Thiên Hải chi thần, Hứa Tào phán quan.
Năm Ngọ: Tần Vương Hành khiển, Thiên Hao chi thần, Nhân Tào phán quan.
Năm Mùi: Tống Vương Hành khiển, Ngũ Đạo chi thần, Lâm Tào phán quan.
Năm Thân: Tề Vương Hành khiển, Ngũ Miếu chi thần, Tống Tào phán quan.
Năm Dậu: Lỗ Vương Hành khiển, Ngũ Nhạc chi thần, Cựu Tào phán quan.
Năm Tuất: Việt Vương Hành khiển, Thiên Bá chi thần, Thành Tào phán quan.
Năm Hợi: Lưu Vương Hành khiển, Ngũ Ôn chi thần, Nguyễn Tào phán quan.
Văn khấn lễ Giao thừa NGOÀI TRỜI (Trích trong cuốn Văn khấn Nôm truyền thống - NXB Văn hóa dân tộc):
Nam mô A di đà Phật (3 lần)
Kính lạy...
- Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật
- Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần
- Ngài Cựu niên Đương cai Hành khiển
- Đương niên Thiên quan....... (năm nào thì khấn danhh vị ấy, theo 12 vị Hành Khiển)
- Các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị Tôn thần.
Nay là phút Giao thừa năm...
Chúng con là:................... Ngụ tại................................................
Phút thiêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam đường khai thái; vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Thượng đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều để khuyết, lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.
Nhân buổi tân Xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án. Cúng dân Phật Thánh dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cai, Ngài Tân niên đương cai Thái thuế chí đức Tôn thần; Ngài Bản cảnh Thành Hoàng Chư vị Đại Vương; Ngài bản xứ thần linh Thổ địa, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài thần, các bản gia Táo quân và chư vị thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ: Minh niên khang thái, trú dạ cát tường. Thời thời được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng.
Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo.
Văn khấn lễ Giao thừa TRONG NHÀ (Trích trong cuốn Văn khấn Nôm truyền thống - NXB Văn hóa dân tộc):
Nam mô A di đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
- Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật
- Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị Tôn thần
Long mạch Táo quân, chư vị Tôn thần
- Các cụ tổ tiên nội, ngoại chư vị tiên linh.
Nay phút Giao thừa năm...
Chúng con là................ Ngụ tại...............................
Phút Giao thừa vừa tới, nay theo vận luật, tống cựu nghênh tân, giờ Tý đầu Xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dâng Phật Thánh dâng hiến tôn thần, tiến cúng tổ tiên, đốt nén tâm hương dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con xin kính mời:
Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương, Ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ quân và chư vị thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật. Con lại kính mời các cụ thiên linh Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tẳng Tổ tỷ, Bá thúc huynh đệ, Cô di tỷ muội, nội ngoại tộc chư vị hương linh cúi xin giáng về linh sàng hâm hưởng lễ vật.
Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ hậu chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này.
Nhân tiết Giao thừa, giáng lâm trước án chiêm, ngưỡng tân Xuân, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ: Minh thiên khang thái, trú dạ cát tường. Thời thời được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng.
Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo.
(Thông tin mang tính chất tham khảo)
Thanh Tú