Cách đây ít giờ, mạng xã hội xôn xao trước đoạn clip ghi lại cảnh cô gái trẻ ra đường trong đêm tối bị lực lượng chức năng yêu cầu dừng xe, kiểm tra.

Cô gái trẻ cho biết mình vừa ra ngoài mua bao cao su ở hiệu thuốc về sử dụng. Tuy nhiên, người được cho là lực lượng chức năng cho rằng, việc mua bao cao su là đồ dùng không thiết yếu, nên yêu cầu cô gái trẻ dừng xe.

Thế nhưng, cô gái trẻ lại khăng khăng cho rằng, việc mua bao cao su và việc làm cấp thiết và thiết yếu.

Ngay sau khi đăng tải, đoạn clip đã khiến dân mạng bàn tán xôn xao. Dù rất dễ để đoán ra đây chỉ là một đoạn clip được diễn cho vui, tuy nhiên nó cũng chỉ ra một tình huống khá nhạy cảm và gần gũi với nhiều người. Nhiều ý kiến thắc mắc rằng, liệu việc ra đường đi mua bao cao su trong thời gian giãn cách xã hội thì có vi phạm Chỉ thị 16 và có bị phạt hay không?

Để làm rõ hơn về vấn đề này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với luật sư Đặng Văn Cường - Trưởng văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn luật sư TP.Hà Nội) về những vấn đề pháp lý liên quan đến sự việc trên.

Mua bao cao su trong khi đang giãn cách có phạm luật?

Theo đó, nhận định về sự việc, luật sư Cường cho rằng, dịch bệnh đã ảnh hưởng rất lớn đối với đời sống, tâm lý, kinh tế xã hội. Đặc biệt là đến việc chăm sóc sức khỏe sinh sản, đến vấn đề tình dục. Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp thì mọi người đều phải tuân thủ quy định của pháp luật về các biện pháp phòng chống dịch bệnh, thực hiện nghiêm túc khuyến cáo 5K của Bộ Y tế và phấn đấu tiêm phòng vắc xin càng sớm càng tốt. 

Hiện nay TP.HCM đã áp dụng Chỉ thị 16/CT-TTg về thực hiện giãn cách xã hội, theo đó: Yêu cầu mọi người dân ở tại nhà, chỉ ra ngoài trong trường hợp thật sự cần thiết như mua lương thực, thực phẩm, thuốc men, cấp cứu, làm việc tại nhà máy, cơ sở sản xuất, cơ sở kinh doanh dịch vụ, hàng hóa thiết yếu không bị đóng cửa, dừng hoạt động và các trường hợp khẩn cấp khác...

Theo luật sư, tinh thần của Chỉ thị này thì những trường hợp thật sự cần thiết thì công dân mới được phép ra đường, theo đó Chỉ thị liệt kê những trường hợp cần thiết bao gồm: "Mua lương thực, thực phẩm, dược phẩm, hàng hóa, dịch vụ thiết yếu khác"; "các trường hợp khẩn cấp như cấp cứu, khám chữa bệnh, thiên tai, hỏa hoạn...". Chị thị 16 không liệt kê toàn bộ các tình huống, trường hợp được coi là trường hợp cần thiết để được phép ra đường. 

Luật sư Cường cho biết, khi liệt kê các tình huống thì vẫn có dấu ba chấm (…), bởi vậy việc vận dụng Chỉ thị này phải tùy thuộc vào tình hình dịch bệnh ở từng địa phương và vào hoàn cảnh cụ thể của từng tình huống, từng sự việc cụ thể. Có những tình huống, sự việc không cấp bách, không cần thiết với người này nhưng lại rất cấp bách và cần thiết với người khác...

Cụ thể như đối với những cặp vợ chồng trẻ, có nhu cầu và tần suất sinh hoạt tình dục nhiều nhưng lại chưa muốn có con, cuộc sống khó khăn khiến họ muốn thực hiện kế hoạch hóa gia đình nhưng không có biện pháp tránh thai nào khác an toàn. Để đảm bảo sức khỏe thì họ cần phải có bao cao su. 

Trong sự việc này thì việc ra ngoài hiệu thuốc mua bao cao su rồi về, đảm bảo đeo khẩu trang và giãn cách 2m với những người xung quanh thì cũng không gây nguy hiểm gì cho những người khác. Bởi vậy, trong tình huống này có thể xác định là nhu cầu thiết yếu. 

Luật sư Cường nhận định, việc xem xét giải quyết đối với tùy từng trường hợp cụ thể phải linh hoạt, mềm dẻo, tôn trọng quyền con người nhưng vẫn đảm bảo an toàn , hiệu quả trong phòng chống dịch bệnh. 

Cùng một sự việc xảy ra nhưng với người này là không thiết yếu, với người khác lại thiết yếu. 

Việc xác định có thiết yếu hay không không chỉ phụ thuộc vào sự việc mà còn phụ thuộc vào đối tượng, nhu cầu. Việc xác định có thiết yếu hay không thì phải xác định trên cơ sở nhu cầu cụ thể. 

Trường hợp có nhu cầu và không có cách nào khác để giải quyết hợp lý hơn, thì cách duy nhất đó được xác định là thiết yếu. 

Tình huống được coi là thiết yếu trong trường hợp không thực hiện thì sẽ không đảm bảo an toàn về sức khỏe, về đời sống. 

Nếu đôi bạn trẻ sinh hoạt tình dục nhiều, đang chưa đủ điều kiện để nuôi con, đã áp dụng nhiều biện pháp tránh thai nhưng không hiệu quả, ít kinh nghiệm tránh thai thì việc đi mua bao cao su trong thời điểm này có thể được xác định là thiết yếu.

Luật sư Cường phân tích thêm: "Mua lương thực, thực phẩm, dược phẩm là những thứ cần thiết, thiết yếu nhưng không phải trong mọi tình huống đều là thiết yếu, không phải đối với mọi người đều là thiết yếu. Đối với những trường hợp mua lương thực, thực phẩm, dược phẩm, cấp cứu, khám chữa bệnh... thường là những trường hợp cần thiết. 

Tuy nhiên nếu vin vào các lý do trên để ra đường thì có thể vẫn bị hạn chế bởi trường hợp đó không thật sự cần thiết. 

Ví dụ nhà vẫn có gạo, nhưng lại muốn ra đường nên lấy lý do mua gạo; người không có bệnh nhưng vẫn lấy lý do đi khám bệnh; không cần thuốc nhưng vẫn lấy lý do để đi ra hiệu thuốc để được ra ngoài... Hoặc vợ chồng đã áp dụng biện pháp tránh thai là đặt vòng, uống thuốc tránh thai hoặc có những biện pháp tránh thai khác hiệu quả nhưng vẫn lấy lý do đi mua bao cao su thì đó cũng không hợp lý, không phải là thiết yếu".

Tuy nhiên, luật sư cũng cho rằng, cách hiểu Chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng chính phủ phải mềm dẻo, linh hoạt chứ không nên cứng nhắc theo kiểu mệnh lệnh. Chỉ thị này cũng quy định theo hướng mở để cho các địa phương vận dụng linh hoạt... Tinh thần của Chỉ thị cũng như tinh thần chung của Ban chỉ đạo phòng chống dịch quốc gia là đảm bảo chống dịch hiệu quả nhưng hạn chế tối đa hoạt động chống dịch ảnh hưởng đến đời sống và phát triển kinh tế xã hội.

Về phía người dân, nếu vin vào các lý do để ra đường không đúng quy định hoặc những trường hợp không thật sự cần thiết, không phải là thiết yếu, ảnh hưởng đến công tác phòng chống dịch bệnh thì sẽ bị xử lý theo quy định, mức phạt có thể đến 3.000.000 đồng nếu như không tuân thủ các biện pháp bảo vệ cá nhân, ra đường không có lý do chính đáng.

Minh Khôi