Mọi chuyện bắt đầu vào năm 2000, thi thể bị buộc chặt của Dariusz Janiszewski đã được tìm thấy ở một con suối cách nhà anh ở Wroclaw, Ba Lan, khoảng 96km. Theo kết quả điều tra, nạn nhân đã bị đánh đập và bỏ đói trước khi bị vứt xuống dòng suối. Ngoài ra, các chuyên gia y tế cũng có nhiều tranh cãi với nhau vì không rõ liệu Dariusz bị siết cổ đến chết rồi mới bị quăng xuống nước hay anh bị chết đuối. 

Mặc dù đã tổ chức một cuộc điều tra với quy mô lớn nhưng cảnh sát vẫn không tìm thấy bất kì một bằng chứng nào và thế là 6 tháng sau, vụ án bị bỏ lửng với lý do "không thể tìm được thủ phạm". Tưởng chừng hung thủ sẽ mãi mãi là điều bí ẩn nhưng 3 năm sau đó, vụ án được làm sáng tỏ nhờ vào 2 sự kiện chẳng hề liên quan đến nó.

Năm 2003, một nhà tri thức người Ba Lan đã thành lập một doanh nghiệp trẻ với tên gọi Krystian Bala và xuất bản cuốn sách có đề tựa là Amok. Bala từng học triết ở trường, tự nhận mình là nhà tư tưởng như Wittgenstein, Nietzsche, Derrida, và Foucault. Trong cuốn Amok, Bala viết về một nhân vật tên Chris sở hữu rất nhiều điểm tương đồng với ông ngoài đời thật. Chris từng giết ít nhất một người nhưng anh ta không hề bị bắt hay trừng phạt.

Thời điểm đó, một viên cảnh sát đồng thời cũng là thám tử ở Wroclaw tên Jacek Wrobewski đã đọc qua vụ án mạng giết chết Dariusz và phát hiện người ta chưa bao giờ tìm thấy điện thoại của người đàn ông này. Nhờ vào một số chuyên gia, Jacek cuối cùng cũng đã xác định được vị trí của chiếc điện thoại và biết rằng nó được rao bán trên mạng chỉ 4 ngày sau khi Dariusz biến mất và trước khi thi thể của anh được tìm thấy.

Điều tra kỹ hơn, Jacek phát hiện người bán chiếc điện thoại ấy là Bala. Thời điểm đó, Bala không có mặt ở Ba Lan và viên cảnh sát không loại trừ khả năng rằng sự liên quan của Bala đến vụ việc này chỉ là chuyện ngẫu nhiên bởi vì có rất nhiều cách để Bala sở hữu chiếc điện thoại của Dariusz trong tay. Thêm nữa, Jacek cũng không nhận thấy có bất kì sự liên quan nào giữa người này với nạn nhân trong vụ án kia. Dù vậy, Jacek vẫn bí mật điều tra về Bala, bắt đầu bằng việc đọc cuốn tiểu thuyết Amok của ông.

Từ đây, đường ranh giới cho thấy Bala không liên quan đến cái chết của Dariusz bắt đầu mờ dần. Nhờ vào các câu chữ trong trang sách, Jacek có thể tìm thấy những manh mối mà anh cho rằng có liên quan đến vụ giết người cách đây vài năm.

Trong tiểu thuyết, Chris giết chết bạn gái lâu năm Mary chứ không phải một người đàn ông lạ mặt nhưng có rất nhiều điểm tương đồng với vụ án ngoài đời thực. Ngoài ra, Chris được miêu tả là một kẻ nghiện rượu giống như Bala, hệ quả của những cuộc hôn nhân thất bại, và ám ảnh với những triết lý.

Sự trùng hợp giữa vụ án và tiểu thuyết đã ám ảnh Jacek. Anh gửi một chương trong đó cho 1 người bạn thám tử để phân tích rõ hơn và lên kế hoạch điều tra, đồng thời chờ đợi Bala trở về Ba Lan để tiến hành bắt giữ hắn.

Sau khi bị bắt, Bala nói rằng hắn bị cảnh sát bắt cóc, đe dọa và đánh đập dữ dội trong khi Jacek và các cộng sự của anh khẳng định họ tuân theo đúng quy trình điều tra cũng như bắt giữ tên tội phạm. 

Tiếp đến, đội điều tra của Jacek điều tra sâu hơn về Bala và phát hiện ra nhiều điều có thể giúp họ kết án tên nghi phạm. Theo lời vợ cũ của Bala cũng là nhân chứng của vụ án, chồng cũ của cô là một người đàn ông hay ghen tuông và kiểm soát, luôn muốn sở hữu mọi thứ. Người này thừa nhận cô từng gặp Dariusz tại một quán bar rồi sau đó cả hai cùng đi đến một nhà nghỉ. Vợ cũ của Dariusz khẳng định cô đã rời đi sau khi biết được Dariusz đã có vợ. Khi ấy, Bala nói với vợ cũ rằng ông biết về mối quan hệ của cô và Dariusz nhưng người phụ nữ này chưa từng nghĩ rằng chồng cũ sẽ ra tay sát hại người kia.

Trong khi đó, Bala một mực phủ nhận mọi cáo buộc, thậm chí còn nói rằng ông bị đe dọa vì dám viết cuốn Amok. Ông tìm đến các tổ chức bảo vệ nhân quyền và Hiệp hội các nhà văn để tìm kiếm sự giúp đỡ. Mặc dù vậy, cuối cùng Bala cũng bị kết tội giết chết Dariusz vào năm 2008.

Cùng năm, David Grann đã viết một bài viết dài về cuộc đời của Bala và cuốn tiểu thuyết Amok, được gọi là True Crime đăng trên New Yorker. Lúc này, người ta bắt đầu tranh cãi và chia ra 2 luồng ý kiến, rằng Bala đã ra tay giết người rồi chắp bút viết lên cuốn tiểu thuyết kia hay nhóm những thám tử điều tra đã quá ám ảnh với vụ án nên quyết bắt cho bằng được vị tác giả vô tội kia với bằng chứng là cuốn sách của ông ta. 

(Nguồn: The Line Up, New Yorker)

Imacho