Hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự

Thời gian gần đây liên tục xuất hiện nhiều vụ tố cáo liên quan đến hiếp dâm xuất hiện trên mạng xã hội. Đáng chú ý, nhiều vụ việc xuất hiện trong các mối quan hệ quen biết như cùng cơ quan, và các vụ xảy ra đã lâu, bị hại mới lên tiếng tố cáo.

TS. Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho biết, rất khó chứng minh hành vi hiếp dâm trong các vụ án dạng này, đồng thời nhiều vụ việc đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Pháp luật ghi nhận và bảo vệ quyền tự do thân thể của công dân, quyền bất khả xâm phạm về danh dự nhân phẩm. Bởi vậy, trường hợp công dân bị xâm phạm đến danh dự nhân phẩm, xâm hại tình dục thì có quyền làm đơn trình báo tố giác đến cơ quan có thẩm quyền.

TS. Luật sư Đặng Văn Cường

Do đó, các vụ việc tố cáo ai đó cưỡng hiếp là quyền của công dân được hiến pháp và pháp luật ghi nhận. Nếu có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan điều tra có thể sẽ thụ lý tin báo.

Tuy nhiên, cơ quan chức năng có làm rõ căn cứ để khởi tố hay không là vấn đề rất khó bởi sự việc quá lâu, đồng thời cũng phải xem lại thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có căn cứ cho thấy nội dung tố cáo là đúng.

Với các tố giác về tội Hiếp dâm cách đây đã lâu và không có dấu hiệu tội phạm nên cơ quan chức năng không khởi tố vụ án hình sự. Đơn cử, các vụ án xảy ra khoảng 20 năm trước được áp dụng theo Bộ luật hình sự năm 1999, với hình phạt tới 7 năm tù thì thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự 10 năm.

Tội Hiếp dâm theo quy định tại khoản 1, Điều 111 bộ luật hình sự 1999 là tội nghiêm trọng, có hình phạt tới 7 năm tù và thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự trong vòng 10 năm.

Nếu quá 10 năm cơ quan điều tra mới phát hiện ra thì sẽ không xử lý. Bởi vậy, trường hợp có hành vi hiếp dâm, cơ quan điều tra chứng minh được hành vi hiếp dâm đã xảy ra vào năm 2000 thì đến năm 2010 là hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Với các vụ án xảy ra đã hơn 20 năm, dù cơ quan điều tra có chứng minh được có hành vi quan hệ tình dục trái ý muốn thì cũng đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại điều 27 bộ luật hình sự năm 2015.

Khó chứng minh tội phạm khi chưa thực hiện được hành vi quan hệ

Theo luật sư Cường, thực tế cho thấy, đối với những vụ án hiếp dâm mà đối tượng chưa thực hiện được hành vi quan hệ tình dục với nạn nhân thì rất khó để chứng minh tội phạm.

Khi đối tượng chưa thực hiện được hành vi quan hệ tình dục với nạn nhân thì rất khó để chứng minh tội phạm (Ảnh minh hoạ)

"Mặc dù pháp luật có quy định trường hợp phạm tội chưa đạt nhưng đã hoàn thành về hành vi, tội hiếp dâm không bắt buộc phải có hậu quả nhưng chứng minh hành vi hiếp dâm mà đối tượng thực hiện hành vi quan hệ tình dục (chưa cởi quần, dương vật chưa cương cứng...), không bắt được quả tang thì đó là thách thức cho cơ quan bảo vệ pháp luật", luật sư Cường nói.

Việc "xô xát" hoàn toàn có thể xảy ra giữa những người cùng cơ quan, giữa nam nữ, thậm chí họ có thể vật nhau, đánh nhau. Nhưng hành vi tiếp xúc cơ thể có phải nhằm thỏa mãn nhu cầu tình dục hay không thì cơ quan chức năng phải nghiên cứu rất kỹ.

Theo nguyên tắc suy đoán vô tội và quy định về nghĩa vụ chứng minh tội phạm, với những vụ việc hiếp dâm mà đối tượng chưa thực hiện hành vi quan hệ, không thừa nhận hành vi, không thừa nhận mục đích nhằm thỏa mãn nhu cầu tình dục thì những đụng chạm thân thể rất khó để kết luận đó là hành vi với mục đích quan hệ tình dục.

Ngoại trừ trường hợp người đã thành niên mà đụng chạm vào bộ phận sinh dục hoặc những khu vực nhạy cảm của trẻ em thì đó là hành vi dâm ô.

Đặng Thuỷ