1. Với sự phát triển vượt bậc trong việc nghiên cứu và áp dụng chiến thuật trong bóng đá khoảng 15 năm trở lại đây, hiện tại rất khó tách biệt hai khái niệm hay hai trường phái tấn công và phòng ngự. Tất nhiên vẫn có một số trường hợp vẫn thiên hẳn về một trường phái, và thường là phòng ngự, như Juventus, Atletico Madrid thiên hẳn về phòng ngự nhưng đa phần các đội bóng lớn khó tách bạch được tấn công và phòng ngự.

Liverpool và Man City là hai trường hợp điển hình. Liverpool là đội tấn công hay phòng ngự? Nếu tấn công, tại sao lại thường xuyên cầm bóng ít hơn đối phương?! Nếu phòng ngự, tại sao lại dâng cao đội hình tới mức trung vệ đứng gần giữa sân?!

Tương tự, Man City chẳng ai nghĩ là đội chơi phòng ngự nhưng kỳ thực việc cầm bóng nhiều của đội bóng này đã là một cách phòng ngự. Đơn giản, đối phương không có bóng lấy gì tấn công hay dứt điểm?

Khái quát một chút về chiến thuật bóng đá đương đại là như vậy. Hoặc nôm na, các đội bóng hiện nay tấn công ngay từ khi còn phòng ngự và phòng ngự kể cả lúc đang tấn công. Sự khác biệt để phân tách phong cách hay trường phái chỉ còn nằm ở cách cầm bóng. Sẽ có những đội bóng thích kiểm soát bóng như Man City và sẽ có những đội bóng không thích cầm bóng mà tiêu biểu nhất là Atletico Madrid.

Tất nhiên, mỗi trường phái có những ưu nhược điểm riêng và không có triết lý nào là toàn bích cả. Chẳng hạn, việc cầm nhiều bóng và dâng cao đội hình của Man City sẽ hạn chế số cơ hội của đối phương nhưng mỗi khi hàng thủ mắc sai sót hoặc đối phương thoát qua mọi tầng áp lực, cơ hội ăn bàn trở nên rất rõ ràng.

Trong khi đó việc chơi với đội hình thấp như Atletico sẽ khiến cầu thủ đối phương hiếm khi rảnh chân để dứt điểm nhưng mỗi trận khung thành có thể phải hứng chịu hàng tá pha dứt điểm.

2. Cách để phân biệt phong cách kiểm soát bóng của Man City và tạm gọi là phòng ngự cô đặc của Atletico chính là phương án cầm bóng. Man City giữ bóng bằng cách các cầu thủ hình thành những khối tam giác trên khắp mặt sân, như vậy mỗi cầu thủ luôn có hai phương án để chuyền bóng, cộng thêm phương án cầm bóng đột phá tức luôn có ít nhất ba phương án xử lý. Tạm gọi là hệ tam phân.

Với hệ này, xác suất mất bóng cực thấp và các sơ đồ phù hợp để sử dụng lối chơi này là 4-3-3 hay 3-4-3 hoặc một số biến thể khác, những sơ đồ khiến người xem có thể hình dung ra ngay các khối tam giác. Atletico thì khác. Đội bóng này lùi sâu đội hình phòng ngự nên mỗi khi đoạt bóng cần luân chuyển trái bóng nhanh nhất có thể để tiếp cận khung thành đối phương.

Để đáp ứng yêu cầu nêu trên, Atletico không cần tới các tam giác để phối hợp, như vậy chỉ mất thời gian, mà các cầu thủ của đội bóng này luôn thường trực hệ nhị phân: 0 hoặc 1, hoặc dốc bóng hoặc chuyền bóng lên phía trên. Sơ đồ lý tưởng để sử dụng lối chơi này là 4-4-2 hoặc 3-5-2. HLV Park Hang-seo chính là người đi theo trường phái nhị phân này và gặt hái những thành công vang dội cùng các cấp đội tuyển Việt Nam.

Đầu tiên, 4-4-2 và 3-5-2 chính là hai sơ đồ ưa dùng của vị chiến lược gia người Hàn Quốc. Tiếp đến, các cầu thủ ông Park ưa dùng là những cầu thủ hoặc chơi bóng đơn giản ít chạm kiểu Quang Hải, Đức Huy, Anh Đức hoặc tốc độ, trực diện và giỏi xuyên phá như Công Phượng, Anh Đức hay Văn Toàn.

Đó cũng chính là lý do Văn Quyết bị loại dù đang có phong độ cao. Đơn giản, Quyết là mẫu cầu thủ ưa cầm bóng, có thể làm mất nhịp tấn công. Cuối cùng, rõ ràng nhất, đội tuyển Việt Nam luôn chơi với một đội hình rất thấp và rình rập phản công.

3. Bóng đá Việt Nam đã có một giai đoạn mơ tưởng về thứ bóng đá ban bật gọi là tiki-taka như Barca thời đỉnh cao. Đó là một sai lầm nghiêm trọng dù không phải vì trình độ kỹ thuật hay kỹ năng xử lý bóng của các cầu thủ Việt Nam yếu kém so với khu vực. Thậm chí so với các quốc gia Đông Nam Á khác, cầu thủ Việt Nam luôn được đánh giá cao về sự lắt léo.

Vấn đề ở đây nằm ở tư duy chạy chỗ. Phong cách chơi bóng hệ tam phân đòi hỏi cầu thủ nhiều hơn về khả năng chạy chỗ, nhằm đảm bảo liên tục tạo ra các tam giác để phối hợp.

Với hệ thống đào tạo của bóng đá Việt Nam, kể cả lò Hoàng Anh Gia Lai vốn thiên về kỹ thuật, đó vẫn là điều xa vời. Thực tế, từ Xuân Trường hay Công Phượng khi ra nước ngoài thi đấu đều bị đánh giá thấp về khả năng chạy chỗ chứ chưa hề có ai chê kỹ năng xử lý bóng.

Hệ nhị phân của HLV Park Hang-seo ít đòi hỏi về tư duy chạy chỗ hơn, hoặc có thể hiểu là chạy chỗ đơn giản hơn, điều đó giúp cho các tuyển thủ dễ dàng hòa nhập và phát huy khả năng, mà thành tích vang dội trong vài năm trở lại đây là bằng chứng.

Ở cuộc đụng độ Thái Lan tối nay, việc chơi trên sân đối phương cộng với việc đối phương rất khao khát báo thù lại càng là cơ hội để thầy trò Park Hang Seo phát huy triết lý bóng đá nhị phân nay đã trở thành đặc sản.

Hiểu đơn giản, Thái Lan chắc chắn sẽ dâng cao đội hình tấn công hòng tìm thấy chiến thắng. Thậm chí với áp lực, sự nôn nóng là điều không thể tránh khỏi. Khi đó, đòn phản công của đội tuyển Việt Nam, với những cầu thủ thoăn thoắt như Quang Hải, Văn Toàn hay Công Phượng hoàn toàn có thể kết liễu người Thái thêm một lần nữa.

Đặng Xá - Ảnh: Bạch Dương