Không phải tự nhiên mà béo phì được xếp vào danh sách bệnh. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, thừa cân béo phì là tình trạng tích lũy mỡ quá mức và không bình thường tại một vùng cơ thể hay toàn thân, gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Béo phì không chỉ gây mất thẩm mỹ về ngoại hình mà trên thực tế còn nghiêm trọng hơn nhiều bởi nó gây ra những ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng của người bệnh.

Tỉ lệ béo phì ngày càng gia tăng trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Tại Việt Nam, Theo báo cáo của Viện Dinh dưỡng quốc gia, Bộ Y tế, tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng từ 8,5% năm 2010 lên thành 19% năm 2020 (gấp hơn 2 lần), trong đó ở khu vực thành thị là 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, thừa cân béo phì là tình trạng tích lũy mỡ quá mức và không bình thường tại một vùng cơ thể hay toàn thân, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Nhắc đến béo phì, người ta chỉ lo lắng chuyện béo phì ở người lớn mà bỏ qua ở trẻ em. Nhiều người cho rằng, béo phì ở người lớn mới là điều đáng lo ngại chứ "trẻ em ăn uống nhiều một chút sẽ béo phì nhưng đó cũng không phải là điều cần lo lắng quá vì trẻ sẽ lớn, sẽ thay đổi cách ăn uống và sẽ giảm cân, trẻ con béo phì thì cũng chỉ ảnh hưởng đến vẻ bề ngoài của chúng mà thôi". Thực tế không phải vậy. Trẻ em béo phì hoàn toàn có thể phải đối mặt với các ảnh hưởng về sức khỏe như người lớn, trong đó có cả ảnh hưởng về xương khớp.

Mới đây, BS Trần Quốc Khánh (BS BV Việt Đức) chia sẻ về một trường hợp là cậu bé 14 tuổi nhưng cân nặng lên đến 80kg: "Ngày hôm qua bác sĩ trực tiếp thăm khám cháu bé năm nay mới học lớp 8 nhưng liên tục kêu đau lưng suốt một thời gian dài. Khoảnh khắc hai mẹ con bước vào, ấn tượng ban đầu chính là việc thể trạng cháu quá lớn với khuôn mặt tròn xoe, mới 14 tuổi nhưng cân nặng lên đến 80kg. Khi phim chụp về, dù mới tuổi thiếu niên nhưng 3 đĩa đệm cuối cùng vùng thắt lưng cháu bị thoái hoá tương đối đi kèm với cả tổn thương rách bao xơ, thoát vị đĩa đệm. Và như vậy, từ giờ về sau này cháu đối diện với tình trạng đau lưng mạn tính kéo dài cũng như chất lượng cuộc sống sẽ giảm đi ít nhiều vì tình trạng thoái hoá đĩa đệm chúng ta không thể đảo ngược lại được".

Không chỉ nhắc đến vấn đề thoái hóa, thoát vị đĩa đệm do thừa cân, BS Khánh còn khuyến cáo những nguy cơ sức khoẻ tiềm ẩn về sau như thoái hoá các khớp, tăng mỡ máu, gan nhiễm mỡ, cao huyết áp, hen suyễn... mà cậu bé có thể gặp phải nếu không cải thiện cân nặng kịp thời.

Theo điều tra nghiên cứu của Viện dinh dưỡng Quốc gia tiến hành trong giai đoạn 2017-2018 với cỡ mẫu 5000 học sinh tiểu học và THCS, THPT tại 25 xã/phường trên một số tỉnh và thành phố cho thấy tỷ lệ trẻ thừa cân/béo phì lên đến 29%, ở nông thôn là 17.8% và thành thị là 42%.

Trước thực trạng thừa cân, béo phì ở trẻ em có xu hướng tăng lên, BS Khánh nhận định: Với sự phát triển của nền kinh tế, sự thay đổi thói quen ăn uống hiện nay của trẻ, sự bùng nổ của thực phẩm công nghiệp chế biến sẵn... thì những con số này sẽ không dừng lại ở đây. Và một ngày nào đó, con chúng ta sẽ nằm trong số này nếu không kịp thời điều chỉnh ngay từ bây giờ.

Với vấn đề sức khoẻ này, BS Khánh chia sẻ 3 nội dung sau:

1. Nguyên nhân chính gây tình trạng béo phì hiện nay ở con trẻ?

- Tình trạng ít vận động do trẻ thường ngồi lâu chơi máy tính, điện thoại hay thói quen được đưa đón dù quãng đường đi về là không bao xa.

- Thói quen sử dụng thức ăn nhanh hiện nay đang quá nhiều. Mỗi sáng, chúng ta thường "nhét" vào cặp con 1 ổ bánh mì hay 1 ít tiền để cháu thích mua gì ở các quầy thức ăn nhanh nạp vào cơ thể.

- Sử dụng nước ngọt đóng chai liên tục trong các bữa ăn.

- Thói quen chế biến thực phẩm theo kiểu "Ngon miệng là trên hết", đó chính là thịt nướng, thịt quay, đồ xào rán...

- Các bệnh lý như thiểu năng trí tuệ, thiểu năng sinh dục, suy giáp, cường tuyến thượng thận, bệnh lý vùng dưới đồi của não bộ, yếu tố gia đình...

2. Nguy cơ sức khỏe nào trẻ tăng cân/béo phì sẽ phải đối mặt trong cuộc đời?

- Trẻ ì ạch, chậm chạp, kém linh hoạt trong mọi hoạt động cuộc sống và học tập.

- Trẻ xấu hổ, tự ti với bạn bè và mọi người, chán chường khi bị chế giễu, trêu ghẹo, dễ dẫn đến trầm cảm.

- Trẻ dễ bị tổn thương xương khớp sớm, đặc biệt vùng chịu tì đè nhiều như khớp cổ chân, khớp gối, khớp háng, cột sống thắt lưng.

- Trẻ dễ bị mắc hội chứng "Ngưng thở lúc ngủ".

- Rối loạn hormone, rối loạn chuyển hóa, dễ dẫn đến dậy thì sớm, bé gái dễ bị vô kinh, kinh nguyệt không đều.

- Nguy cơ cao bị tiểu đường, tăng mỡ máu, gan nhiễm mỡ, cao huyết áp, tiểu đường…

3. Chúng ta cần làm gì bây giờ?

- Phản xạ đầu tiên khi thấy trẻ tăng cân đó chính là đo chỉ số khối cơ thể BMI để xác định xem con chúng ta đang ở mức độ nào? Tăng cân hay béo phì, nếu béo phì thì đó là béo phì độ mấy?

- Nếu con trẻ có tăng cân, béo phì, bố mẹ cần đưa cháu đến gặp các chuyên gia về dinh dưỡng/nhi khoa để được khám loại trừ những nguyên nhân thực thể cũng như tư vấn, lên kế hoạch dinh dưỡng, vận động phù hợp.

- Những nội dung cha mẹ cần thực hiện ngay:

Giảm thiểu tối đa thời gian không cần thiết khi ngồi bên máy tính, điện thoại.

Hạn chế việc đưa đón không cần thiết, việc đi lại vận động mỗi ngày chính là hình thức thể dục tối ưu cho trẻ nhỏ.

Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn (quá nhiều tinh bột, muối nhưng lại thiếu chất xơ và các vitamin, khoáng chất). Tốt nhất vẫn là những bữa cơm gia đình chuẩn bị. Vừa đầy đủ dinh dưỡng, vừa vệ sinh lại tiết kiệm kinh tế.

Hạn chế nước ngọt đóng chai.

Hạn chế cách chế biến thức ăn kiểu xào, rán, quay, nướng.

Lựa chọn môn thể thao phù hợp: Với trẻ tăng cân, béo phì thì nên ưu tiên bơi, đạp xe, trượt Patin... và nên tránh chạy, nhảy quá nhiều khi cân nặng còn quá cao.

Tăng cường sử dụng chất xơ, rau và hoa quả, uống sữa để bổ sung chất dinh dưỡng.

PV