Bác sĩ Lương Tuấn Kiên, khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, cho biết nam bệnh nhân N.M.P., 56 tuổi, mắc tiểu đường nhiều năm kèm viêm gan B, ung thư gan. Ông P. được điều trị bằng thuốc tiêm insulin (chất kiểm soát chuyển hóa đường vào máu) định kỳ.

Đầu tháng 10, ông bỏ điều trị, chuyển sang uống thuốc nam khoảng 4 viên một ngày. Loại thuốc nam được quảng cáo trị tiểu đường, suy thận là những viên nhỏ hình cầu, màu vàng, đường kính 1cm. Trên mỗi gói thuốc đều có nhãn ghi thuốc do "Lương y Thích Thiện Tín" bào chế, không rõ thành phần, không rõ hàm lượng, không rõ nơi sản xuất và không có chứng nhận cấp phép.

Vài ngày đầu, chỉ số đường huyết của người bệnh giảm, vì vậy tiếp tục uống thuốc. Sau đó, ông dần mệt mỏi, ăn uống kém. 

Nam bệnh nhân đã tỉnh táo, tự ăn bằng đường miệng và có thể xuất viện một vài ngày tới (Ảnh: BVCC)

Ngày 25/10, người nhà đưa ông tới Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn cấp cứu trong tình trạng ý thức chậm, huyết áp tụt, thở nhanh sâu, đau bụng. Các chỉ số xét nghiệm đều xấu, có tình trạng nhiễm toan chuyển hóa (nhiễm acid trong máu) và toan lactic rất nặng, đe dọa ngừng hô hấp, ngừng tim.

Bác sĩ Kiên cho biết, bệnh nhân ngay khi nhập viện đã được hồi sức tích cực ngay, thở máy và sử dụng thuốc vận mạch để nâng huyết áp. Bệnh nhân được chỉ định lọc máu liên tục để đào thải chất độc trong cơ thể. Sau khi cấp cứu, tình trạng nhiễm toan và suy đa tạng của ông P. được cải thiện nhanh chóng, quá trình lọc, lượng nước tiểu đảm bảo.

Sau 2 ngày, người bệnh được bỏ máy thở, rút ống nội khí quản cắt thuốc vận mạch, dừng lọc máu. Hiện, ông P. đã tỉnh táo, tự ăn bằng đường miệng, hết suy đa tạng, có thể được xuất viện trong một vài ngày tới.

Sau khi gửi mẫu thuốc do gia đình bệnh nhân cung cấp đi xét nghiệm, kết quả cho thấy thành phần trong những viên thuốc nam dương tính với chất phenformin, một loại thuốc dùng để điều trị đái tháo đường tại Mỹ từ những năm 1950. Sau đó, chất này bị cấm sản xuất và lưu hành từ năm 1973, do gây ra hàng loạt ca tử vong liên quan đến nhiễm acid lactic sau khi dùng thuốc. Nhiều nghiên cứu cho thấy điều trị bằng thuốc này làm xảy ra các tác dụng phụ, biến chứng gây tử vong.

Hiện, Việt Nam và các nước trên thế giới đã cấm lưu hành phenformin. Tuy nhiên, hàng năm vẫn ghi nhận các trường hợp nhập viện điều trị do ngộ độc phenformin khi uống thuốc nam, một số bệnh nhân đã tử vong.

Toa thuốc trị tiểu đường có chứa phenformin có thể gây biến chứng tử vong (Ảnh: BVCC)

Bác sĩ Kiên nhận định, tình trạng toan chuyển hoá do phenformin rất nặng, tỷ lệ gây tử vong lên tới hơn 50%. Nam bệnh nhân rất may mắn khi đến bệnh viện kịp thời và đáp ứng điều trị tốt.

Từ trường hợp trên, các bác sĩ khuyến cáo người bệnh đái tháo đường không nên tự ý sử dụng các loại thuốc nam không rõ nguồn gốc, xuất xứ, thành phần vì có thể thuốc đã được trộn các chất cấm, có hại cho cơ thể. Người bệnh nên tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ và kiên trì với phác đồ để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.

Minh Nhân