Những giọng nữ cao xuất sắc và tiêu biểu tại Việt Nam (Phần 1)

Nữ cao trữ tình là loại giọng phổ biến thường thấy ở châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng.

Nữ cao trữ tình (lirico soprano) được định nghĩa là một loại giọng nữ cao ấm áp, có độ sáng, giàu âm sắc, âm khu trung đầy đặn, bay bổng, mềm mại, thường thể hiện vai những người phụ nữ hiền lành, yếu mềm.

Có hai loại nữ cao trữ tình là full lirico soprano (nữ cao trữ tình đầy đặn) và light lirico soprano (nữ cao trữ tình mảnh).

Đặc trưng của full lirico soprano là âm sắc đầy đặn, có độ dày, khỏe, legato (hát liền note) phát triển với full voice (hát toàn giọng), có khả năng điều chỉnh âm lượng vừa phải trên quãng cao, âm lượng chắc chắn ở những quãng hát dài hơi.

Ở Việt Nam, có vô số giọng nữ cao trữ tình, nhưng sau đây là những giọng nữ cao trữ tình xuất sắc và tiêu biểu nhất.

NSND Lê Dung – cánh chim đầu đàn của nhạc cổ điển Việt Nam

Nói về tiếng hát Lê Dung, ai cũng phải ngợi ca về sự ngọt ngào, da diết hiếm có trong một chất giọng opera/cổ điển được đào tạo bài bản. Lê Dung đương nhiên hát đẹp, rất đẹp, có thể nói là đẹp bậc nhất trong các giọng soprano Việt Nam, vì dám chắc rằng ít có ca sĩ nào nắm vững vàng được nghệ thuật hát đẹp bel canto của Ý như bà.

Những note nhạc Lê Dung hát không những chắc chắn trong từng làn hơi mà còn rất trau chuốt, mượt mà, đạt được độ ổn định cao về âm vực, kỹ thuật. Bằng kĩ thuật thượng thừa, Lê Dung gần như đã khai thác tối đa ưu thế trong loại giọng light lirico soprano của mình.

Làn hơi khỏe, dài, kèm theo sự hỗ trợ tốt về hơi thở giúp Lê Dung có được những leagto mượt mà, ít gợn, không phô chênh, vênh note, mà lại rất linh hoạt.

Kĩ thuật fortissimo của Lê Dung khá tốt, bà có thể điều khiển âm lượng to đột biến trên các chuỗi crescendo.

Đặc biệt, ở những đoạn fortissimo trên quãng cao C6 (Đô cao), bà thực hiện rất tốt, dù hơi gắt do đặc trưng riêng của loại giọng, nhưng vẫn khá đẹp. Nếu ai đã từng nghe Lê Dung hát trực tiếp aria Brindisi trong vở La Traviata hẳn không khỏi quên được khoảnh khắc bà đẩy giọng lên C6 ở đoạn cao trào vô cùng nội lực.

Staccato của Lê Dung cũng rất vững. Trong bài Cô gái vót chông, bà phiêu đoạn giả tiếng chim trên quãng 6 mượt mà, rõ ràng mà linh hoạt, không bị căng thẳng, vênh note như nhiều ca sĩ khác.

Khả năng điều khiển âm lượng của Lê Dung vô cùng đáng nể, đoạn cuối aria Pace, pace mio dio trong vở La Forza del Destino, bà đã thực hiện vuốt giọng nhỏ dần rồi chuyển sang to đột biến trên cùng một legato.

Đương nhiên không thể không nhắc tới pianissimo (hát nhỏ tiếng), một trong những lợi thế của giọng nữ cao trữ tình mà Lê Dung phát huy tốt. Trong aria O mio babbino cano, bà đã thực hiện chuyển giọng xuống những note pianissimo rất đẹp, vang, mượt trên một legato.

Giọng hát Lê Dung còn tỏ ra khá linh hoạt, biến hóa khi tạo màu sắc ả đào, ca trù.

Không chỉ là con chim sơn ca đầu đàn, là cây đại thụ của thanh nhạc cổ điển Việt Nam, Lê Dung còn thành công ở cả mảng nhạc nhẹ. Bà là một trong những tiếng hát nhạc nhẹ được ưa chuộng ở những thập niên trước, với nhiều ca khúc trữ tình như Họa mi hót trong mưa, Mưa trên biển vắng, Bâng qươ, Hoa sữa, Mùa đông của anh, Sơn nữ ca…

Thái Thanh – đại danh ca có giọng hát vàng ròng

Nhắc tới Thái Thanh là nhắc tới một huyền thoại âm nhạc "tiếng hát khóc, cười, nổi trôi theo mệnh nước", người được mệnh danh là "tiếng hát vượt thời gian", "Đại danh ca", "The ageless golden voice" (Giọng ca vàng không tuổi).

Hơn nửa thế kỷ cầm ca, Thái Thanh đã để lại một di sản âm nhạc đồ sộ mà ít có ca sĩ nào dám kiêu hãnh vượt qua bà. Di sản đó, trải dài từ dân ca tới tân ca, từ tiểu ca tới trường ca, từ tình ca, hoan ca, hùng ca tới tâm ca, bi ca, rồi cả đạo ca.... Nó bao quát, gắn chặt và thấu trọn cả một thời kì phong ba bão táp, hân hoan và đớn đau chuyển mình, trỗi dậy của nền tân nhạc dân tộc.

Có thể nói, Thái Thanh là một trong những ca sĩ đầu tiên và hiếm hoi góp phần công sức lớn lao vào công cuộc hình thành nền tân nhạc Việt Nam, được những đại nhạc sĩ huyền thoại như Văn Cao, Phạm Duy, Phạm Đình Chương yêu mến, xem là "con cưng" để "chọn mặt gửi vàng" thể hiện các tác phẩm nhạc thi bất hủ của họ.

Sở hữu chất giọng light lirico soprano tươi sáng, linh hoạt, uyển chuyển, Thái Thanh đã thực hiện và đi đầu ở rất nhiều kĩ thuật khó trong ca hát tân nhạc. Bà là người tiên phong và thành công xuất sắc trong việc kết hợp giữa lối hát mở hay lối hát của opera phương Tây với lối hát truyền thống của dân và sử dụng bạch thanh, một loại kĩ thuật phi chính thống trong ca hát - cái mà đến ngày nay vẫn đang được giới chuyên môn nghiên cứu, giảng dạy, và được nhiều thế hệ ca sĩ áp dụng.

Chưa dừng lại ở đó, tiếng hát Thái Thanh còn đặc trưng với lối hát "cường cảm" xưa nay hiếm, tức là cường độ biểu cảm rất lớn, nhất là bi cảm. Đi cùng với lối hát đó là sự ưa chuộng thể hiện ca khúc ở các quãng âm cao – vốn là thuận lợi của light lirico soprano, với những kĩ thuật tinh tế của belcanto như trillo (rung láy), messa voce (hát nửa giọng), kết hợp với các cách hát, nhả chữ, luyến láy đậm màu sắc dân ca phương Đông như bỏ nhỏ, hát bạch thanh, đổ hột...

Siu Black – họa mi núi rừng

Nếu hầu hết các giọng nữ cao trữ tình ở Việt Nam là light lirico soprano (nữ cao trữ tình sáng mảnh) thì riêng Siu Black lại sở hữu loại giọng full lirico soprano (nữ cao trữ tình đầy đặn), vốn là loại giọng ít thấy, nên có phần dày, khỏe khoắn, mạnh mẽ hơn.

Không quá chú trọng vào kĩ thuật, Siu Black chủ yếu phát huy hết nội lực bẩm sinh trong giọng hát khỏe, vang, đậm chất rock của mình, và tập trung vào quãng trung nhiều hơn, nên cô đã tạo được thương hiệu riêng với người nghe, đó là Họa mi núi rừng với chất giọng man dại, tự do, đậm chất Tây Nguyên.

Có thể nói, Siu Black có khoảng vang và rền rất lớn trong giọng hát của mình, nên dù có dữ dội tới đâu thì vẫn cứ đẹp và tạo sự thoải mái cho người nghe.

Dù là một nữ cao, nhưng thế mạnh của Siu Black lại nằm ở những quãng trung vô cùng to khỏe, chắc chắn, vang sảng, trải dài khắp sân khấu. Hiếm có nữ cao nào trong nhạc nhẹ Việt Nam lại sở hữu những fortissimo (kĩ thuật đẩy to tiếng) nội lực như Siu Black. Sở trường của cô là gằn giọng ở mọi note nhạc, để khiến giọng hát kiểu mình trở nên rực lửa, kịch tính hơn.

Thu Minh – nữ hoàng nhạc Dance

Nhắc tới giọng nữ cao hàng đầu Việt Nam hiện nay, cái tên khiến người ta chú ý nhất luôn là Thu Minh, vì tên tuổi của cô đã trở thành một đẳng cấp riêng trong loại giọng này.

Thu Minh là giọng nữ cao hiếm hoi ở Việt Nam sở hữu quãng giọng rộng, trải dài tới gần 4 quãng 8 và hát thoải mái trong hơn 2 quãng 8. Sở trường của cô là những quãng belt mixed voice (hát giọng pha) cao vút, đầy uy lực và khỏe khoắn, căng tràn.

Không những vậy, Thu Minh còn có thể sử dụng whistle (hát giọng sáo), một loại kĩ thuật thanh nhạc hiện đại rất khó mới được du nhập vào Việt Nam trong những năm gần đây. Bằng cách đó, cô đã đạt tới những nốt đầu tiên trong quãng thứ 7.

Ngoài ra, Thu Minh còn có khả năng gằn giọng rất tốt, khi cô có thể sử dụng gằn giọng một cách thuần thục, trên những quãng rất cao, tới tận nốt Si (B5). Bằng kĩ thuật gằn giọng, Thu Minh đã biến giọng hát của mình trở nên dày dặn hơn, dù cô vốn thuộc type giọng light lirico soprano mỏng và mảnh.

Khác với nhiều giọng nữ cao trước đây, Thu Minh sở hữu những kĩ thuật thanh nhạc hiện đại của phương Tây và áp dụng nó thành công vào ca hát. Các kĩ thuật thanh nhạc của Thu Minh khá chuẩn mực, chính xác, thể hiện một trình độ kĩ thuật cao. Trong một lần trình diễn ca khúc All by myself của Celine Dion, cô đã giữ một nốt Fa (F5) toàn giọng đầy nội lực, tròn trịa.

Mỹ Như – giọng hát cao vút, nội lực hiếm có

Dù không nổi tiếng, nhưng Mỹ Như vẫn xứng đáng là một trong những giọng nữ cao tiêu biểu của Việt Nam.

Mỹ Như sở hữu chất giọng light lirico soprano sáng mảnh, nhưng lại vô cùng nội lực, khỏe khoắn.

Cô là giọng nữ hiếm hoi ở Việt Nam có thể belt lên tận C6 - một note rất cao trong quãng giọng thật của con người một cách chắc chắn, có sự duy trì, kết nối.